↓ Sut mae'r Senedd (Senedd Cymru) yn newid yn 2026?
↓ Pryd y cynhelir Etholiad 2026 y Senedd?
↓ Faint o Aelodau o’r Senedd fydd i’w cael?
↓ Pam mae angen rhagor o Aelodau ar y Senedd?
↓ A fydd fy etholaeth yn newid?
↓ Faint o Aelodau fydd yn cael eu hethol yn fy etholaeth i?
↓ A fydd y system bleidleisio yn wahanol yn etholiad nesaf y Senedd?
↓ Sut y byddaf yn gwybod dros bwy rydw i'n pleidleisio?
↓ A allaf bleidleisio dros ymgeisydd annibynnol o hyd?
↓ Pryd y bydd y newidiadau i'r Senedd yn digwydd?
↓ A fydd etholiadau'r Senedd yn digwydd yn amlach?
↓ Sut yr ymgynghorwyd â phobl yng Nghymru am y newidiadau?
↓ Sut y galla i roi fy sylwadau i chi?
↓ Faint fydd costau’r newidiadau?
↓ Pwy bleidleisiodd i wneud y newidiadau hyn?
↓ A fydd angen newid dyluniad y Senedd i ddarparu ar gyfer Aelodau ychwanegol?
↓ Lle bydd y Senedd yn eistedd yn ystod y gwaith adnewyddu?
↓ A fydd cwotâu rhywedd ar gyfer etholiad 2026?
↓ A fydd system ar gyfer adalw Aelodau o’r Senedd?
Cwestiynau cyffredin
Sut mae'r Senedd (Senedd Cymru) yn newid yn 2026?
Gan ddechrau gydag etholiad 2026, mae'r Senedd yn newid. Mae’r newidiadau’n cynnwys:
- 96 o Aelodau: O 2026 ymlaen, bydd gan y Senedd 96 o Aelodau.
- System bleidleisio newydd: Bydd Aelodau o'r Senedd yn cael eu hethol drwy system rhestr gyfrannol gaeedig, lle mae pleidleiswyr yn dewis naill ai plaid wleidyddol neu ymgeisydd annibynnol. Bydd y rhestr lawn o ymgeiswyr yn ymddangos ar y papur pleidleisio, felly byddwch yn dal i allu gweld dros bwy rydych yn pleidleisio.
- Etholaethau newydd: Bydd 16 etholaeth newydd yng Nghymru ar gyfer etholiad nesaf y Senedd. Caiff y rhain eu creu drwy baru 32 o etholaethau Senedd y DU ar gyfer Cymru. Bydd pob etholaeth newydd yn ethol chwe Aelod. Caiff yr etholaethau newydd eu cyhoeddi yng ngwanwyn 2025.
- Rheolau newydd: Bydd yn rhaid i unrhyw un sy'n sefyll etholiad yng Nghymru fod yn byw yng Nghymru.
- Etholiadau mwy aml: Bydd etholiadau'r Senedd yn cael eu cynnal bob pedair blynedd, gan ddechrau o 2026.
Beth yw diwygio’r Senedd?
Mae 'diwygio'r Senedd' yn cyfeirio at newidiadau sy'n cael eu gwneud i'r Senedd i'w pharatoi ar gyfer y dyfodol.
Pryd y cynhelir Etholiad 2026 y Senedd?
Cynhelir Etholiad nesaf y Senedd ar neu cyn 7 Mai 2026.
Faint o Aelodau o’r Senedd fydd i’w cael?
Yn etholiad y Senedd yn 2026 bydd 96 o Aelodau yn cael eu hethol, o'i gymharu â 60 mewn etholiadau blaenorol.
Pam mae angen rhagor o Aelodau ar y Senedd?
Mae'r Senedd wedi bod â’r un nifer o Aelodau ers 25 mlynedd, er gwaethaf cynnydd yn ei phwerau.
Erbyn hyn, mae gan y Senedd bwerau deddfu llawn a'r gallu i godi trethi yng Nghymru, ac ni allai wneud hynny pan gafodd ei chreu ym 1999.
Bydd mwy o Aelodau'n rhoi mwy o allu i'r Senedd edrych ar gynlluniau a gwariant Llywodraeth Cymru ar faterion mawr fel y gwasanaeth iechyd, addysg a thrafnidiaeth, gan roi llais cryfach i'ch cymuned pan wneir y penderfyniadau hyn.
Bydd y newidiadau’n cryfhau’r Senedd ac yn ei pharatoi ar gyfer y dyfodol.
Y Senedd yw'r senedd leiaf yn y DU ac un o'r lleiaf yn Ewrop. Bydd cynyddu nifer yr Aelodau i 96 yn ei gwneud yn debycach i wledydd eraill o faint tebyg i Gymru, fel yr Alban sydd â 129 o Aelodau a Gogledd Iwerddon sydd â 90.
Mae llawer o ymchwil wedi digwydd i weld a oes gan y Senedd ddigon o Aelodau.
Yn 2011, cafwyd pleidlais gyhoeddus (refferendwm) ynghylch a ddylai'r Cynulliad ar y pryd gael rhagor o bwerau deddfu. Roedd 63.5% o bleidleiswyr o blaid y newid.
Yn 2015, cyhoeddodd Comisiwn y Cynulliad adroddiad yn edrych ar ddyfodol Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Galwodd yn unfrydol am ragor o Aelodau, gan ddweud nad oedd gan y Cynulliad ddigon o bwerau a’i fod yn cael ei or-ymestyn.
Mewn ymchwil blaenorol a wnaed gan y Panel Arbenigol ar Ddiwygio Etholiadol y Cynulliad, y Pwyllgor ar Ddiwygio Etholiadol y Senedd a'r Pwyllgor Diben Arbennig ar Ddiwygio'r Senedd, roedd pob un yn cydnabod yr angen am newid a thwf.
A fydd fy etholaeth yn newid?
Bydd. Bydd 16 etholaeth newydd yng Nghymru ar gyfer etholiad nesaf y Senedd. Caiff y rhain eu creu drwy baru 32 o etholaethau Senedd y DU ar gyfer Cymru.
Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru sy'n gyfrifol am benderfynu ar ardaloedd yr etholaethol newydd. Gallwch weld yr holl gynigion ar ei wefan.
Faint o Aelodau fydd yn cael eu hethol yn fy etholaeth i?
Bydd pob etholaeth newydd yn ethol chwe Aelod. Mae hyn yn golygu, lle bynnag rydych chi'n byw yng Nghymru, y bydd chwe Aelod yn eich cynrychioli chi a'ch cymuned yn y Senedd. Gallwch gysylltu ag unrhyw un neu bob un ohonynt am faterion yn eich ardal leol.
A fydd y system bleidleisio yn wahanol yn etholiad nesaf y Senedd?
Bydd. Yn etholiad 2026 y Senedd, bydd gan unrhyw un dros 16 oed un bleidlais nawr i ddewis cynrychiolwyr ar gyfer eu cymuned yn y Senedd.
Bydd Aelodau o'r Senedd yn cael eu hethol drwy system rhestr gyfrannol gaeedig, lle mae pleidleiswyr yn dewis naill ai plaid wleidyddol neu ymgeisydd annibynnol.
Bydd y rhestr lawn o ymgeiswyr yn eich etholaeth yn ymddangos ar y papur pleidleisio, felly byddwch yn dal i allu gweld dros bwy rydych yn pleidleisio.
Os bydd plaid neu ymgeisydd annibynnol yn ennill digon o bleidleisiau yn eich ardal, byddant yn ennill un neu fwy o seddi yn y Senedd. Bydd seddi'n cael eu dyrannu ar sail canran y pleidleisiau y mae pob plaid neu ymgeisydd annibynnol yn eu cael, gan ddefnyddio dull o'r enw fformiwla D'Hondt.
Sut y byddaf yn gwybod dros bwy rydw i'n pleidleisio?
Bydd eich papur pleidleisio yn rhestru enwau'r ymgeiswyr sy'n sefyll dros bob plaid wleidyddol, ochr yn ochr ag unrhyw ymgeiswyr annibynnol. Byddwch yn pleidleisio dros blaid neu ymgeisydd annibynnol.
A allaf bleidleisio dros ymgeisydd annibynnol o hyd?
Gallwch. Bydd ymgeiswyr annibynnol sy'n sefyll i’w hethol yn eich etholaeth yn cael eu rhestru ar eich papur pleidleisio.
Pryd y bydd y newidiadau i'r Senedd yn digwydd?
Bydd y system bleidleisio newydd a ffiniau etholaethol newydd yn dechrau yn etholiad 2026 y Senedd, pan fydd 96 o Aelodau yn cael eu hethol.
A fydd etholiadau'r Senedd yn digwydd yn amlach?
Byddant. Bydd etholiadau'r Senedd yn cael eu cynnal bob pedair blynedd, gan ddechrau o 2026.
Sut yr ymgynghorwyd â phobl yng Nghymru am y newidiadau?
Mae'r newidiadau i'r Senedd wedi bod yn destun nifer o ymgynghoriadau cyhoeddus. Mae'r rhai allweddol yn cynnwys:
- Yn 2011, cafwyd pleidlais gyhoeddus (refferendwm) ynghylch a ddylai'r Cynulliad ar y pryd gael rhagor o bwerau deddfu. Roedd 63.5% o bleidleiswyr o blaid y newid.
- Yn 2018, cynhaliwyd ymgynghoriad gan Gomisiwn y Senedd: Creu Senedd i Gymru – adroddiad ar yr ymgynghoriad.
- Yn 2023, cynhaliwyd ymgynghoriad gan y Pwyllgor Biliau Diwygio. Gallwch ddarllen yr holl ymatebion i'r ymgynghoriad ac adroddiad y Pwyllgor ar wefan y Senedd.
- Yn 2024, cynhaliodd Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ymgynghoriad cyhoeddus ar y newidiadau arfaethedig i etholaethau, a ddaeth i ben ym mis Medi. Bydd yn cynnal ymgynghoriad arall ym mis Rhagfyr 2024. Gallwch weld y cynigion ar ei wefan.
I gael rhagor o wybodaeth am hanes diwygiadau i'r Senedd, gweler erthygl y Gwasanaeth Ymchwil: Diwygio’r Senedd – y stori hyd yma.
Sut y galla i roi fy sylwadau i chi?
Gallwch gysylltu ag unrhyw un o'ch Aelodau presennol o'r Senedd ynghylch y newidiadau.
Bydd Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru yn cynnal ail gylch o ymgynghori cyhoeddus ar y newidiadau arfaethedig i etholaethau ym mis Rhagfyr 2024. Ewch i'w wefan i ganfod rhagor.
Faint fydd costau’r newidiadau?
Dyma'r newid mwyaf i'r Senedd ers ei sefydlu ym 1999. Ni wyddom eto beth fydd costau’r newidiadau hyn gan eu bod yn dibynnu ar bethau fel sut y bydd Aelodau newydd y Senedd am i'r Senedd weithredu ar ôl etholiad 2026.
Trwy gydol y broses, nod Comisiwn y Senedd yw darparu'r buddion gorau a'r gwerth gorau am arian.
Mae Cyllideb Ddrafft 2025-26 Comisiwn y Senedd yn cynnig cynnydd o 16% mewn gwariant i gefnogi cynnydd o 60% mewn Aelodau.
Bydd yr amcangyfrifon hyn yn cael eu hadolygu’n gyson a gwneir arbedion costau lle bynnag y bo modd.
Pwy bleidleisiodd i wneud y newidiadau hyn?
Ar 8 Mai 2024, roedd angen i uwch-fwyafrif yr Aelodau bleidleisio o blaid y newidiadau i'r Senedd. Pleidleisiodd yr aelodau o 43 i 16 i basio Bil Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau).
Yna derbyniodd y Bil Gydsyniad Brenhinol gan y Brenin, gan ddod yn Ddeddf a chyfraith yng Nghymru ym mis Mehefin 2024.
A fydd angen newid dyluniad y Senedd i ddarparu ar gyfer Aelodau ychwanegol?
Bydd siambr drafod y Senedd, y Siambr, yn cael ei newid i ddarparu lle ar gyfer pob un o'r 96 o Aelodau. Bydd y gwaith yn dechrau ym mis Ebrill 2025 ac yn cael ei gwblhau yng ngwanwyn 2026.
Roedd dyluniad gwreiddiol y Siambr, gan y penseiri Rogers Stirk Harbour + Partners (RSHP), yn caniatáu lle i ehangu pe bai cynnydd o gwbl yn yr Aelodau. Er bod hyn yn dal yn wir, mae angen gwneud gwaith i osod pethau fel desgiau ac offer TGCh.
Lle bydd y Senedd yn eistedd yn ystod y gwaith adnewyddu?
Bydd Aelodau'r Senedd yn dal i fynd i’r Cyfarfod Llawn tra mae gwaith yn cael ei wneud i addasu'r siambr drafod.
Mae'n debygol y bydd yr Aelodau'n cwrdd ar gyfer y Cyfarfod Llawn yn Siambr Hywel. Dyma'r siambr drafod wreiddiol yn Nhŷ Hywel lle cynhaliwyd y cyfarfod llawn y troeon cyntaf cyn agor adeilad y Senedd.
Fodd bynnag, mae opsiynau yn dal i gael eu hystyried gyda'r Aelodau a gwneir penderfyniad terfynol am hyn yn ystod gwanwyn 2025.
A fydd cwotâu rhywedd ar gyfer etholiad 2026?
Na. Tynnodd Llywodraeth Cymru Fil Senedd Cymru (Rhestrau Ymgeiswyr Etholiadol) yn ôl ym mis Medi 2024. Byddai hwn wedi cyflwyno cwotâu rhywedd yn etholiadau'r Senedd.
Yn hytrach, bydd yn cyhoeddi canllawiau newydd ar gyfer pleidiau gwleidyddol ar amrywiaeth a chynhwysiant, a fydd ar gael mewn pryd ar gyfer dewis ymgeiswyr yn etholiad 2026.
A fydd system ar gyfer adalw Aelodau o’r Senedd?
Nid oedd gweithdrefnau i adalw Aelodau o'r Senedd wedi’u cynnwys yn Neddf Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau) sy'n nodi'r newidiadau eraill i'r Senedd.
Fodd bynnag, mae Pwyllgor Safonau Ymddygiad y Senedd yn edrych ar ffyrdd o wneud Aelodau'n fwy atebol, gan gynnwys mecanwaith adalw. Ewch i dudalen gwe y Pwyllgor Safonau Ymddygiad i gael rhagor o wybodaeth.
Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi gwneud ymrwymiad i weithio i weld deddfwriaeth yn cael ei chyflwyno cyn etholiad 2026 i sefydlu system adalw ar gyfer Aelodau o'r Senedd.
