Etholiad y Senedd 2026
↓ Pryd caiff etholiad 2026 y Senedd ei gynnal?
↓ Sut gallaf fod yn ymgeisydd yn etholiad 2026?
Newidiadau i'r Senedd
↓ Sut bydd Senedd Cymru yn newid yn 2026?
↓ Beth mae diwygio’r Senedd yn ei olygu?
↓ A fydd fy etholaeth yn newid?
↓ A fydd cwotâu rhywedd ar waith ar gyfer etholiad 2026?
↓ A fydd system ar gyfer adalw Aelodau o’r Senedd?
Gwybodaeth pleidleisio
↓ Sut ydw i'n cofrestru i bleidleisio?
↓ A fydd y system bleidleisio yn wahanol ar gyfer etholiad nesaf y Senedd?
↓ Sut y byddaf yn gwybod dros bwy ryw'n pleidleisio?
↓ A allaf bleidleisio dros ymgeisydd annibynnol o hyd?
Aelodau o'r Senedd
↓ Sawl Aelod fydd gan y Senedd?
↓ Pam mae angen rhagor o Aelodau ar y Senedd?
↓ Sawl Aelod fydd yn cael eu hethol yn fy etholaeth i?
Amserlen a phenderfyniadau
↓ Pryd bydd y newidiadau i'r Senedd yn digwydd?
↓ Pwy bleidleisiodd dros y newidiadau hyn??
↓ Pam na chafodd refferendwm ei chynnal ar newidiadau i'r Senedd?
↓ Sut yr ymgynghorwyd â phobl Cymru am y newidiadau?
↓ Sut y gallaf rannu fy sylwadau â chi?
Adeilad y Senedd a logisteg
↓ A fydd angen newid dyluniad y Senedd i ddarparu ar gyfer Aelodau ychwanegol?
↓ Ble bydd y Senedd yn cyfarfod yn ystod y gwaith adnewyddu?
↓ Beth fydd cost y newidiadau?
Ar ôl yr etholiad
↓ A fydd Senedd Cymru yn cwrdd yn amlach?
↓ Sawl Llywydd fydd gan y Senedd?
↓ A fydd etholiadau'r Senedd yn digwydd yn amlach?
Cwestiynau Cyffredin
Etholiad y Senedd 2026
Pryd caiff etholiad 2026 y Senedd ei gynnal?
Caiff etholiad nesaf y Senedd ei gynnal ar 7 Mai 2026.
Sut gallaf fod yn ymgeisydd yn etholiad 2026?
Mae'r Comisiwn Etholiadol yn goruchwylio pob etholiad yn y DU, gan gynnwys trefniadau ar gyfer etholiad y Senedd yn 2026. Gallwch ddod o hyd i wybodaeth am ddod yn ymgeisydd ar eu gwefan.
Newidiadau i'r Senedd
Sut bydd Senedd Cymru yn newid yn 2026?
Gan ddechrau gyda'r etholiad ar 7 Mai 2026, bydd y Senedd yn newid. Mae’r newidiadau’n cynnwys:
- 96 o Aelodau: O 2026 ymlaen, bydd gan y Senedd 96 o Aelodau.
- System bleidleisio newydd: Bydd Aelodau o'r Senedd yn cael eu hethol o dan system rhestr gyfrannol gaeedig, lle bydd pleidleiswyr yn dewis naill ai plaid wleidyddol neu ymgeisydd annibynnol. Bydd y rhestr lawn o ymgeiswyr yn ymddangos ar y papur pleidleisio, felly byddwch yn dal i allu gweld dros bwy rydych yn pleidleisio.
- Etholaethau newydd: Bydd gan Gymru 16 o etholaethau newydd. Caiff y rhain eu creu drwy baru 32 o etholaethau Senedd y DU ar gyfer Cymru. Bydd pob etholaeth newydd yn ethol chwe Aelod. Cafodd yr etholaethau newydd eu cyhoeddi yng ngwanwyn 2025.
- Rheolau newydd: Bydd yn rhaid i unrhyw un sy'n sefyll etholiad yng Nghymru fod yn byw yng Nghymru.
- Etholiadau amlach: Gan ddechrau yn 2026, bydd etholiadau'r Senedd yn cael eu cynnal bob pedair blynedd.
Beth mae diwygio’r Senedd yn ei olygu?
Mae "diwygio'r Senedd" yn cyfeirio at newidiadau i'r Senedd sy’n digwydd er mwyn ei pharatoi ar gyfer y dyfodol.
A fydd fy etholaeth yn newid?
Bydd. Bydd gan Gymru 16 o etholaethau newydd yn lle 40.
Creodd Comisiwn Ffiniau a Democratiaeth Cymru yr ardaloedd newydd drwy baru’r 32 etholaeth sydd gan Gymru ar gyfer Senedd y DU. Gwnaeth y Comisiwn hefyd ystyried ffiniau lleol, ffyrdd a chysylltiadau trafnidiaeth, a nodweddion naturiol fel afonydd a mynyddoedd.
I gael rhagor o wybodaeth a mapiau o’r etholaethau newydd, darllenwch yr erthygl gan Ymchwil y Senedd:
Etholaethau newydd ar gyfer etholiad y Senedd yn 2026 wedi’u cyhoeddi
Gallwch ddod o hyd i'ch etholaeth newydd drwy deipio eich cod post yn ein map i ddod o hyd i etholaethau.
A fydd cwotâu rhywedd ar waith ar gyfer etholiad 2026?
Na fydd. Tynnodd Llywodraeth Cymru Fil Senedd Cymru (Rhestrau Ymgeiswyr Etholiadol) yn ôl ym mis Medi 2024. Byddai’r Bil hwnnw wedi cyflwyno gofyniad o ran cwotâu rhywedd ar gyfer menywod yn etholiadau'r Senedd. Byddai wedi golygu pennu isafswm neu ganran o fenywod y mae rhaid eu cynnwys fel ymgeiswyr mewn etholiadau.
Yn lle hynny, mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi canllawiau newydd gyda'r bwriad o helpu’r pleidiau gwleidyddol i wella amrywiaeth a chynhwysiant mewn perthynas â’r ymgeiswyr posibl sy'n gobeithio sefyll yn etholiad y Senedd yn 2026.
A fydd system ar gyfer adalw Aelodau o’r Senedd?
Mae "adalw" yn ffordd i bleidleiswyr gael gwared ar wleidyddion etholedig rhwng etholiadau.
Cyflwynodd Llywodraeth Cymru Fil Senedd Cymru (Atebolrwydd Aelodau ac Etholiadau) ym mis Tachwedd 2025. Mae'n cael ei ystyried gan y Senedd ar hyn o bryd.
Nod y Bil yw gwella atebolrwydd Aelodau, drwy gyflwyno mecanwaith adalw ffurfiol. Byddai’r mecanwaith hwn yn fodd i etholwyr gynnal pôl adalw i gael gwared ar Aelodau sydd wedi cael dedfryd o garchar am flwyddyn neu lai, gan gynnwys dedfrydau gohiriedig, a byddai hefyd yn fodd i’r Senedd gychwyn pôl adalw yn dilyn adroddiad gan y Pwyllgor Safonau Ymddygiad am ymddygiad Aelod. (Mae deddfwriaeth bresennol yn golygu bod unrhyw Aelod sy'n cael dedfryd sy’n fwy na blwyddyn yn cael ei anghymhwyso'n awtomatig).
Os caiff ei basio, bydd y Bil hefyd yn cryfhau proses safonau'r Senedd drwy:
- sefydlu Pwyllgor Safonau Ymddygiad gorfodol.
- galluogi penodi aelodau lleyg annibynnol i'r Pwyllgor er mwyn dod ag arbenigedd allanol i mewn.
- caniatáu i'r Comisiynydd Safonau agor ymchwiliadau i ymddygiad Aelod heb yr angen i gŵyn gael ei gwneud.
- gosod dyletswydd ar Weinidogion Cymru i greu trosedd mewn perthynas â gwneud neu gyhoeddi datganiadau ffug o ffeithiau yn ystod ymgyrchoedd etholiadol. Mae hyn yn ymateb i argymhellion a wnaed yn adroddiad y Pwyllgor Safonau Ymddygiad ar ddichell fwriadol.
Gwybodaeth pleidleisio
Sut ydw i'n cofrestru i bleidleisio?
Mae cofrestru i bleidleisio yn gyflym ac yn hawdd.
Bydd gofyn ichi nodi eich rhif Yswiriant Gwladol, ond gallwch gofrestru hyd yn oed os nad oes gennych un.
Cofrestru i bleidleisio – GOV.UK
Pwy sy’n cael pleidleisio?
I bleidleisio yn etholiad y Senedd ar 7 Mai 2026, rhaid eich bod:
- yn 16 oed neu’n hŷn ar ddiwrnod yr etholiad (y diwrnod pleidleisio)
- wedi cofrestru i bleidleisio
- yn ddinesydd cymwys o Brydain, Iwerddon neu’r Gymanwlad, yn ddinesydd o’r Undeb Ewropeaidd, neu’n ddinesydd tramor cymwys
- yn byw yng Nghymru, ac
- yn gymwys yn gyfreithiol i bleidleisio
Unrhyw ansicrwydd ynghylch a ydych yn gymwys?
Mae gan y Comisiwn Etholiadol lawer mwy o wybodaeth am gofrestru i bleidleisio ar ei wefan:
Cofrestru i bleidleisio | Y Comisiwn Etholiadol
A fydd y system bleidleisio yn wahanol ar gyfer etholiad nesaf y Senedd?
Bydd. Yn etholiad 2026 y Senedd, bydd gan unrhyw un dros 16 oed un bleidlais nawr i ddewis cynrychiolwyr ar gyfer eu cymuned yn y Senedd.
Bydd Aelodau o'r Senedd yn cael eu hethol drwy system rhestr gyfrannol gaeedig, lle mae pleidleiswyr yn dewis naill ai plaid wleidyddol neu ymgeisydd annibynnol.
Bydd y rhestr lawn o ymgeiswyr yn eich etholaeth yn ymddangos ar y papur pleidleisio, felly byddwch yn dal i allu gweld dros bwy rydych yn pleidleisio.
Os bydd plaid neu ymgeisydd annibynnol yn ennill digon o bleidleisiau yn eich ardal, byddant yn ennill un neu fwy o seddi yn y Senedd. Bydd seddi'n cael eu dyrannu ar sail canran y pleidleisiau y mae pob plaid neu ymgeisydd annibynnol yn eu cael, gan ddefnyddio dull o'r enw fformiwla D'Hondt.
Sut y byddaf yn gwybod dros bwy ryw'n pleidleisio?
Bydd eich papur pleidleisio yn rhestru enwau'r ymgeiswyr sy'n sefyll dros bob plaid wleidyddol, yn ogystal ag unrhyw ymgeiswyr annibynnol. Byddwch yn pleidleisio dros blaid neu dros ymgeisydd annibynnol.
A allaf bleidleisio dros ymgeisydd annibynnol o hyd?
Gallwch. Bydd ymgeiswyr annibynnol sy'n sefyll i’w hethol yn eich etholaeth yn cael eu rhestru ar eich papur pleidleisio.
Aelodau o'r Senedd
Sawl Aelod fydd gan y Senedd?
Yn etholiad y Senedd yn 2026 bydd 96 o Aelodau yn cael eu hethol, o'i gymharu â 60 mewn etholiadau blaenorol.
Pam mae angen rhagor o Aelodau ar y Senedd?
Mae'r Senedd wedi bod â’r un nifer o Aelodau ers 25 mlynedd, er gwaethaf cynnydd yn ei phwerau.
Erbyn hyn, mae gan y Senedd bwerau deddfu llawn a'r gallu i godi trethi yng Nghymru, ac ni allai wneud hynny pan gafodd ei chreu ym 1999.
Bydd cael mwy o Aelodau'n cynyddu gallu'r Senedd i edrych ar gynlluniau a gwariant Llywodraeth Cymru ar faterion mawr fel y gwasanaeth iechyd, addysg a thrafnidiaeth, gan roi llais cryfach i'ch cymuned pan gaiff y penderfyniadau hyn eu gwneud.
Bydd y newidiadau’n cryfhau’r Senedd ac yn ei pharatoi ar gyfer y dyfodol.
Y Senedd yw'r senedd leiaf yn y DU ac un o'r lleiaf yn Ewrop. Bydd cynyddu nifer yr Aelodau i 96 yn ei gwneud yn debycach i wledydd eraill o faint tebyg i Gymru, fel yr Alban sydd â 129 o Aelodau a Gogledd Iwerddon sydd â 90.
Mae llawer o ymchwil wedi digwydd i weld a oes gan y Senedd ddigon o Aelodau.
Yn 2011, cafwyd pleidlais gyhoeddus (refferendwm) ynghylch a ddylai'r Cynulliad ar y pryd gael rhagor o bwerau deddfu. Roedd 63.5% o bleidleiswyr o blaid y newid.
Yn 2015, cyhoeddodd Comisiwn y Cynulliad adroddiad yn edrych ar ddyfodol Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Galwodd yn unfrydol am ragor o Aelodau, gan ddweud nad oedd gan y Cynulliad ddigon o bwerau a’i fod yn cael ei or-ymestyn.
Mewn ymchwil flaenorol a gynhaliwyd gan y Panel Arbenigol ar Ddiwygio Etholiadol y Cynulliad, y Pwyllgor ar Ddiwygio Etholiadol y Senedd a'r Pwyllgor Diben Arbennig ar Ddiwygio'r Senedd, roedd pob un yn cydnabod yr angen am newid a thwf.
Sawl Aelod fydd yn cael eu hethol yn fy etholaeth i?
Bydd pob etholaeth newydd yn ethol chwe Aelod. Mae hyn yn golygu, ble bynnag rydych chi'n byw yng Nghymru, y bydd chwe Aelod yn eich cynrychioli chi a'ch cymuned yn y Senedd. Gallwch gysylltu ag unrhyw un neu bob un ohonynt am faterion yn eich ardal leol.
Amserlen a phenderfyniadau
Pryd bydd y newidiadau i'r Senedd yn digwydd?
Bydd y system bleidleisio newydd a’r ffiniau etholaethol newydd yn dechrau yn etholiad 2026 y Senedd, pan fydd 96 o Aelodau yn cael eu hethol.
Pwy bleidleisiodd dros y newidiadau hyn?
Ar 8 Mai 2024, roedd angen i uwchfwyafrif o Aelodau bleidleisio o blaid y newidiadau i'r Senedd. Pleidleisiodd yr aelodau o 43 i 16 i basio Bil Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau).
Yna derbyniodd y Bil Gydsyniad Brenhinol gan y Brenin, gan ddod yn Ddeddf ac yn gyfraith yng Nghymru ym mis Mehefin 2024.
Pam na chafodd refferendwm ei chynnal ar newidiadau i'r Senedd?
Cafodd y newidiadau i’r Senedd eu cyflwyno mewn Bil gan Lywodraeth Cymru. Ni chafodd cadarnhad drwy refferendwm ei gynnwys yn y cynnig, a oedd yn seiliedig ar flynyddoedd o ymchwil, ymgynghori â'r cyhoedd, a gwaith craffu. Cafodd gwelliannau eu cyflwyno yn ystod Cyfnod 2 a Chyfnod 3 o’r Bil i ychwanegu gofyniad am refferendwm, ond nid oedd y rhain yn llwyddiannus.
O dan Ddeddf Cymru 2017, cafodd y Senedd bwerau i ddeddfu o ran ei maint a'i threfniadau etholiadol ei hun ar yr amod bod dau o bob tri o’r Aelodau’n cefnogi’r newidiadau. Pleidleisiodd uwchfwyafrif o 43 o’r 60 Aelod o blaid y newidiadau yn 2024, a chafodd y gyfraith i roi’r newidiadau ar waith ei phasio.
Sut yr ymgynghorwyd â phobl Cymru am y newidiadau?
Mae'r newidiadau i'r Senedd wedi bod yn destun nifer o ymgynghoriadau cyhoeddus. Mae'r rhai allweddol yn cynnwys:
- Yn 2011, cafwyd pleidlais gyhoeddus (refferendwm) ynghylch a ddylai'r Cynulliad ar y pryd gael rhagor o bwerau deddfu. Roedd 63.5% o bleidleiswyr o blaid y newid.
- Yn 2018, cynhaliwyd ymgynghoriad gan Gomisiwn y Senedd: Creu Senedd i Gymru – adroddiad ar yr ymgynghoriad.
- Yn 2023, cynhaliwyd ymgynghoriad gan y Pwyllgor Biliau Diwygio. Gallwch ddarllen yr holl ymatebion i'r ymgynghoriad ac adroddiad y Pwyllgor ar wefan y Senedd.
- Yn 2024, cynhaliodd Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ddau ymgynghoriad cyhoeddus ar y newidiadau arfaethedig i etholaethau. Cewch ragor o wybodaeth ar ei wefan.
I gael rhagor o wybodaeth am hanes diwygiadau i'r Senedd, gweler erthygl y Gwasanaeth Ymchwil: Diwygio’r Senedd – y stori hyd yma.
Sut y gallaf rannu fy sylwadau â chi?
Gallwch gysylltu ag unrhyw un o'ch Aelodau presennol o'r Senedd ynghylch y newidiadau.
Adeilad y Senedd a logisteg
A fydd angen newid dyluniad y Senedd i ddarparu ar gyfer Aelodau ychwanegol?
Bydd siambr drafod y Senedd, y Siambr, yn cael ei newid i ddarparu lle ar gyfer pob un o'r 96 o Aelodau. Dechreuodd y gwaith ym mis Ebrill 2025 a chaiff ei gwblhau yng ngwanwyn 2026.
Roedd dyluniad gwreiddiol y Siambr, gan y penseiri Rogers Stirk Harbour + Partners (RSHP), yn caniatáu lle i ehangu pe bai cynnydd o gwbl yn yr Aelodau. Er bod hyn yn dal yn wir, mae angen gwneud gwaith i osod pethau fel desgiau ac offer TGCh.
Ble bydd y Senedd yn cyfarfod yn ystod y gwaith adnewyddu?
Bydd Aelodau o'r Senedd yn parhau i fynd i’r Cyfarfod Llawn tra bydd y gwaith yn mynd rhagddo i addasu'r Siambr.
Bydd yr Aelodau'n defnyddio< strong>Siambr Hywel
Beth fydd cost y newidiadau?
Dyma'r newid mwyaf i'r Senedd ers iddi gael ei sefydlu ym 1999. Nid yw’n hysbys eto beth fydd cost y newidiadau hyn gan eu bod yn dibynnu ar bethau fel sut y bydd Aelodau newydd o’r Senedd am i'r Senedd weithredu ar ôl etholiad 2026.
Trwy gydol y broses, nod Comisiwn y Senedd yw darparu'r buddion gorau a'r gwerth gorau am arian.
Mae Cyllideb 2025-26 Comisiwn y Senedd yn cynnig cynnydd o 16% mewn gwariant i gefnogi cynnydd o 60% yn nifer yr Aelodau.
Bydd yr amcangyfrifon hyn yn cael eu hadolygu’n gyson a gwneir arbedion costau lle bynnag y bo modd.
Ar ôl yr etholiad
A fydd Senedd Cymru yn cwrdd yn amlach?
Un o'r penderfyniadau cyntaf y bydd yr Aelodau'n ei wneud ar ôl yr etholiad yw’r penderfyniad ynghylch sut i drefnu busnes y Senedd. Bydd angen iddynt drefnu amser ar gyfer y Cyfarfod Llawn (pan fydd yr holl Aelodau yn cwrdd yn y Siambr) ac ar gyfer cyfarfodydd pwyllgorau.
Sefydlwyd Pwyllgor Senedd y Dyfodol i gynorthwyo’r broses honno. Mae’r Pwyllgor eisoes wedi edrych ar wahanol ffyrdd o drefnu busnes y Senedd, fel ychwanegu trydydd Cyfarfod Llawn ar ddiwrnod gwahanol neu gyflwyno amserlen aml-wythnos, fel sy’n digwydd mewn rhai ysgolion. Mewn amserlen aml-wythnos, er enghraifft, byddai modd treulio’r wythnos gyntaf yn canolbwyntio ar y Cyfarfod Llawn, gyda’r ail wythnos yn canolbwyntio ar faterion cymysg, a'r drydedd wythnos yn canolbwyntio ar waith y pwyllgorau.
Ar ôl edrych ar fanteision ac anfanteision pob dull, cyhoeddodd y Pwyllgor adroddiad a oedd yn cynnwys ei argymhellion. Fodd bynnag, Aelodau’r Senedd nesaf fydd yn gwneud y penderfyniad terfynol pan fyddant yn cwrdd ar ôl yr etholiad.
Sawl Llywydd fydd gan y Senedd?
Un Llywydd ac un Dirprwy Lywydd sydd gan y Senedd bresennol. Ar ôl etholiad 2026, gall yr Aelodau ddewis ethol ail Ddirprwy Lywydd os ydynt o'r farn bod angen un.
Sawl Gweinidog Cymru fydd?
Ar ôl etholiad 2026, gall y Prif Weinidog benodi Cabinet sy’n cynnwys hyd at 17 o Weinidogion ac Ysgrifenyddion Cabinet, neu hyd at 19 gyda chymeradwyaeth y Senedd. Nid yw’r rhif hwn yn cynnwys y Prif Weinidog na'r Cwnsler Cyffredinol, sef prif gynghorydd cyfreithiol Llywodraeth Cymru.
A fydd etholiadau'r Senedd yn digwydd yn amlach?
Byddant. Bydd etholiadau'r Senedd yn cael eu cynnal bob pedair blynedd, gan ddechrau o 2026.
